Кім президент болса, Вашингтон әлемдік үстемдік стратегиясын жүзеге асыруды жалғастырады.
АҚШ-тағы президенттік сайлаудың соңғы қорытындылары әлі шығарылған жоқ. Алайда, айтарлықтай артықшылықпен тәжірибесі бар демократ, саясаткер Джо Байден көш бастап келеді. Оның негізгі мәселелер бойынша ұстанымы белгілі. Ол американдық әскерлерді Ауғанстаннан тез арада шығаруды жақтайды. Байден АҚШ-тың басқа жерлердегі әскерилерінің санын азайту қажет деп санайды. Иранмен «ядролық келісімді» сақтап қалғанды жөн көреді.
Ол Трамптың салық саясаты «орта тапты тұншықтыратынына» сенімді және «табысы жоғары адамдарға берілген барлық салық жеңілдіктерін жоюға» ниетті. Әрине, оның Ресейге деген көзқарасы байқалады. Байден Ресей президенті оның «президенттік сайлаудағы жеңісін қаламайтынына» сенімді.
Тарих ғылымдарының докторы Болат Сұлтанов АҚШ-тың сайланған кез келген Президенті кез келген жағдайда әлемдік үстемдік саясатын жалғастыратынына сенімді.
Уолл-стрит — шешімдер қозғалтқышы
—Егер Байден жеңсе немесе Трамп президент болып қалса, АҚШ сайлауынан кейін геосаяси әлем қандай болады?
— Менің ойымша, АҚШ-тағы стратегиялық мәселелер Ақ үйде емес, Уолл-стритте шешіледі. Жетекші американдық трансұлттық компаниялардың өкілдері келіскендей болады. Яғни, алдымен АҚШ-тың үлкен капиталына пайдалы, содан кейін Америкаға пайдалы шешім шығарылады.
Оған әлемдегі жетекші позициясын сақтау пайдалы. Қазіргі әлемдік тәртіп өзгеруде — әлем көпполярлықтың табалдырығында тұр. Әрине, үстемдік еткен АҚШ, өзінің орнының маңыздылыған үйреніп қалған. Сондықтан Джо Байден де, Дональд Трамп та АҚШ-тың қашан да әлемдегі жалғыз көшбасшы болып қалуын талап етеді.
Бірақ, өкінішке орай, қазір күш жинап жатқан басқа мемлекеттер АҚШ-тың бұл рөлімен келіспеді.Олар Қытай, Үндістан және Ресей
АҚШ-тың үстемдігін сақтау жоспарын жүзеге асыру формалары әртүрлі болуы мүмкін. Бір ғана стратегия бар. Бұл Қытайдың жан-жақты әлсіреуіне ықпал етуді білдіреді. Сарапшылар АҚШ әлемнің кез келген бөлігінде өз позицияларының әлсіреуіне жол бермейді және бұған қол сұғатындардың барлығына қарсы тұруға дайын деп санайды.
Трамп коронавирустан жеңілді
— АҚШ мұны қандай қаражатпен орындайды?
— Қолында барды, тіпті әскери күштерді де жұмылдырады.
Трамп кәсіпкер болғандықтан, ол дипломатия мен хаттамаларға алаңдамайды. Ол міндеттер қояды және оларды орындауды талап етеді. Оның сыртқы саясатта АҚШ мүдделері бәрінен жоғары қояды. Президент кезінде ол бұған барлық жолмен қол жеткізуге тырысты. Бұл оны керемет саясаткер етеді.
Трамптың тұсында экономика жылына орта есеппен 2,5% – ға өсті. 2020 жылға қарай ол 20 трлн долларға жетті. Ал бұл әлемдік экономиканың төрттен бір бөлігі. Егер пандемия болмаса, ол 2020 жылғы сайлауда ешқандай қиындықсыз жеңіске жетер еді.
Әлемдегі жетекші экономикасы АҚШ-та коронавирустан 240 мыңға жуық адам қайтыс болды. Ел өлім саны бойынша үштікке кірді — Үндістан мен Бразилиядағы жағдаймен бірдей. Бұл деңгей америкалықтардың психологиясына әсер етеді.
Ол бүкіл әлемге және американдықтардың өздеріне АҚШ-та кедейлер мен байлар арасында қандай тұңғиық бар екенін көрсетті
2020 жылы қзоғамдық денсаулық сақтаудың жоқ екені айдан анық көрінді. Миллиондаған америкалықтарда медициналық сақтандыру жоқ, демек олардың қалыпты медицинаға құқығы жоқ
Сондықтан Трамп жеңілді. Ол билікке «Америкаға бұрынғы ұлылықты қайтарайық» ұранымен келді, бірақ әйгілі америкалық «өркендеу» жұмыс істемеді.
АҚШ президенті «Америка бәрінен бұрын» деген атпен Еуропамен, Канада мен Мексикамен ұрсысты. Трамп Қытайға сауда соғысын жариялады. Ол Американың ақша жұмсауының тиімсіз екенін ескеріп, барлық халықаралық келісімдерге мән бермеді. Ол АҚШ-ты климаттың өзгеруіне қарсы Париж келісімінен шығарды. Америка ДСҰ мен ДДСҰ-дан шығады деп мәлімдеді. Негізінде, ол барлық принциптерді бұзып, ыдыс-аяқ дүкеніндегі піл сияқты әрекет етті.
Бәрі Америка үшін
— Пандемия АҚШ-ты ғана емес, бүкіл әлемді тізе бүктірді.
— Оған дейін АҚШ экономикасы өсті, сондықтан сайлаушылар Американың америкалықтарға жасаған қамқорлығымен келісті. Коронавирус Трамптың барлық күш-жігерін жойды.
Оның ұраны агрессивті протекционизм түріне айналды
Ол бәріне сауда соғысын жариялай алады. Ол барлық өндірістерді АҚШ-қа қайтаруды және оларды жаңа технологиялық деңгейге ауыстыруды мақсат етті. Сондай-ақ алдыңғы қатарлы ғылым және техника жетістіктерін пайдаланып, жаңа өнеркәсіпті дамытуды мақсат етті. Сондай-ақ жаңа технологияларды үшінші елдерден қорғау. Трамптың пікірінше, АҚШ-тың техникалық өндірісі Қытайға үлкен соққы жасап, оны бәсекелес ретінде жояды.
Бұл АҚШ пен Ресейдің қарама-қайшылығына да қатысты. Уолл-стритте олар Ресейді батыста орналасқан ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерінен ажырату керек деген қорытындыға келді. Ол өз ішінде қайнап жатқанда, Батыс алға қарай жылжиды. Қазір шынымен өндірістік бум бар.
Трамп оған «Америка бәрінен бұрын» ұранын жүзеге асыруға көмектесетін талантты және жоғары білікті адамдардан басқа кез келген мигранттардың АҚШ-қа келуіне жол бермеді. Президент кезінде және 2020 жылдың ақпанына дейін Трамп жасаған барлық нәрсе Америка үшін және оның атынан болды.
Үлгерді ме? Ол Американың даңқының асқақтауына ықпал етті ме? Мен иә жауап беремін… 2020 жылдың ақпанына дейін.
Қытайды әлсіретуге тырысу
—Байден кезінде не болады? Ол Трамптың бастағанын жалғастыра ма, әлде сайлау алдындағы ұрандарында мәлімделген мәселелерді қолға ала ма?
— Мен сайлау алдындағы ұрандарына сенбеймін. Украина президенті Владимир Зеленскийді мысалға келтіруге болады, ол бір нәрсені уәде етіп, екіншісін жасады. Байден көп уәде бере алады, бірақ бұл уәделерді орындай ма, жоқ па белгісіз. Сонымен бірге АҚШ-тың саясаты Ақ үйде емес, Уолл-стритте де анықталады. Ол өзінің жасыл экономикаға көңіл бөлетінін және Парих келісімін қайтаратынын айтты.
Трамп оны социалист деп атайтындықтан, Байден адам құқықтарына сүйенеді. Ол Конституцияға өзгерістер енгізіп, президенттікті қалпына келтірген Ресейге қатысты қатаң ұстанымды қабылдайды. Байден бұл тақырыпты басты назарға алатыны сөзсіз. Ресейге Байденнің жеңісі тиімсіз болады.
Алайда, ол негізгі назарды Қытайдың әлсіреуіне аударады. Әрине, Трамп сияқты қатал нысанмен жұмыс істемейді. Кез келген демократиялық себептермен жасырынады
АҚШ өздерінің энергетикалық мүдделеріне қауіп төндіретін Таяу және Орта Шығыс елдерімен есеп айырысқаннан кейін, Қытайға көңіл аударады. Алайда, Ресей сияқты, ешкім онымен соғысқысы келмейді. Бірақ екі елді де сауда соғысы арқылы іштей жарып жіберуге болады. Қытай мен Ресей үлкен қауіп төндіреді.
Ресей мен Қытай арасында бола тұра, Қазақстан да алауда қалып, еш себепсіз зардап шегуі мүмкін. Сондықтан әлем пандемиядан кейін қалпына келген соң үлкен саясатта үлкен оқиғалар басталады.
