Түркістанда кәсіпкердің сотына қатысқандар төбелес шығарды. Жәбірленушілер мен жауапкерлердің жақтастары бір-біріне жұдырық алған жүгірген, деп хабарлайды Azattyq Rýhy тілшісі.
Жаға жыртысқан жандарды оқиға орнына жеткен ондаған полиция әрең ажыратып алған. Қос тарапты құқық қорғау органдарының қызметкерлері бөліп тастағанмен, ашулы ақсақалдар қарғыс айтып, қол жайып, бір-біріне теріс батасын жаудырды.
Қас қарайғанда әрең тараған Сайрам ауданының тұрғындары жік-жікке бөлініп алған. Бір жылдан бері даумен жүрген ауылдың үлкендері жер мәселесін сот арқылы да шеше алмай келеді. Халық бұл жолы да қамауда отырған кәсіпкер Хали Сармановтың апелляциялық сотына жиналған. Бірі 25 жылдан бері өндіріс саласын басқарған кәсіпкерді қамаудан босатуды талап етсе, келесі топ қария түрмеге кету керек деп санайды.
«Біз жәбірленушіміз. Заңдарың қайда, ақиқаттарың осы ма? Жағдайымыз жоқ. Ақша қайда?», — деп айқайға басты ақсақалдар.
Түркістан облыстық сотында Сармановтың ісін үш бірдей судья саралап жатыр. Өйткені, оның адвокаттары тергеу ісі мен аудандық соттың үкімінде қателіктердің көп екенін айтып, Президентке дейін үндеу жолдаған.
«Менің әкем Сайрам ауданының сотымен заңсыз сотталып отыр. Құрманғали Дүйсебеков деген судья маған соттан тыс жағдайда «сенің әкеңді ақтай алмаймын, маған қысым жасалып жатыр» деп айтқан. Полиция мен прокуратура әкемді қалайда соттатудың мүдделігін көрсетіп отыр. Сот келтірген уәжді таптап тастады. Тексерулердің өтірік жүргізілгеніне де қарсы шағымданғанбыз. Бірақ мыңдаған кемшілікі тоқтатып отыр. Ербол Көкебаев біздің бизнеске заңсыз бастық болып алды. Ол тергеу басқармасы бастығының орынбасары Мәлік Хайбар дегеннің жақын туысы. Олар рейдерлік әрекет арқылы Шымкентке жақын жерлерді алып жатыр. «Қайнар астық» өндірістік кооперативінің мүлкін, жерін «Нұркөл» ЖШС алып алды. Рейдерлік әрекеттерін жалғастырып жатыр», — деді сотталушының ұлы Дәурен Сатыбалдиев.
Сарманов басқарған өндірістік кооператив ұзақ жыл ауыл шаруашылығымен айналасқан. 17 мың адам тұратын Қасымбек-Датқа ауылы Шымкент қаласына жақын орналасқан. Дау мегаполиске тиіп тұрған мыңдаған гектар жерге қатысты туындап отыр. Бір жылдан бері соттасумен жүрген тұрғындар биыл дивидендтсіз қалмақ. Іс бейбіт жолмен шешілмегендіктен екі жүзден астам адам жұмысын жоғалтқан.
«Жыл сайын түскен өнімнен үлескерлерге 20-30 млн теңге аралығында материалдық көмек пен дивиденд төленетін. Әкемнің шаруашылығы Шымкент қаласына жақын орналасқан. Мегаполис біздің шаруашылыққа, ауылға қарай жылжып, өсіп барады. Мүдделі адамдар қалаға жақын жерлерді алып, үй, құрылыс салатын учаске ретінде сатпақшы болды. Өңірде жыл сайын үздік танылатын ауыл шаруашылығы өндірісін тартып алып, жерін бөліп сатып жібермек. Тартыс, талас 4,5 мың гектар жерге қатысты. Мүдделі адамдар осы жерлерге иелік ету арқылы миллиондаған қаржы, табыс таба алады. Өзгенің дүниесіне қызығушылар бұрынан келе жатқан заңды үлескерлерді ойлап отырған жоқ. Әдейі төбелес, қасақана шу шығаратын провокаторлар да толып жүр. Ол адамдар үлескер емес, олардың өндіріске, жерге заңды түрде қатысы бар немесе жоқ екенін ешкім тексермейді. Түркістан облысының прокуратурасы 35 томдық іспен бір күн таныспай жатып сотқа жолдады. Жылдам соттатып жібергісі келеді, өйткені істі 10 қазанға дейін толық аяқтау туралы нұсқау берілген», — деді сотталушы Сармановтың ұлы.
Апелляциялық сот алқасы дауласқан қос тарапты тыңдағанмен, үкім шығармай, істі тағы кейінге шегерді. Сот залына симаған қалың адам сыртқа шыққан соң жұдырықтасуға кірісті. Түркістан қаласын «басына көтерген» ауылдың ақсақалдарын қаптаған қалың полиция ажыратып, күшпен таратты.
«Қоғамдық тәртіпті сақтаңдарыздар. Жауапкершілікке тартылатындарыңызды ескертеміз. Осы әрекет үшін әкімшілік жаза бар екенін ескертеміз. Сабыр сақтаңыздар. Тараңыздар», — деді оқиға орнына жеткен қала прокурорының өкілі.
69 жастағы Хали Сарманов былтыр 1 қазанында қамауға алынған. Оның үстінен ҚР ҚК 176-бабының 4-бөлігі «б»-тармағымен және 228-бабымен (1997 жылғы редакцияда) іс қозғалды. Сот үкімі бойынша Хали Сарманов қылмыстық құқық бұзушылықты жасағаны үшін кінәлі деп танылып, оған коммерциялық ұйымдарда басшы қызметін атқару құқығынан үш жыл мерзімге айыра отырып, 7 жыл мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалды.
«Менің қорғауымдағы адам қартайған, егде жастағы адам. Оны тіптен кінәлі деп тауып, соттағанның өзінде тәуелсіздіктің 25 жылдығында шыққан және биылғы 30 жылдыққа орай амнистиямен жазасын жеңілдететін шарттар болса да, оны мүлдем ескермеді. Ең басты кемшілік – Сармановты қамаған соң ғана ауыл-ауылды аралап, 20 күннен соң ғана тұрғындардан арыз жинаған. Оны қамауға алу үшін аудиттік тексеру қортындысына, сараптамаларға сүйену керек еді. Алайда, сараптамаларды тағы да 1,5 айдан кейін жүргізген. Заң бойынша алдымен арыз түседі, сол арыздың негізінде мәселені анықтап барып жәбірленушілерді тану керек. Бұл жерде барлығы керісінше, яғни процесуалдық кемшілік кеткен. Сот бұл жерде мүдделік танытты деп санаймын», — деді Х.Сармановтың қорғаушысы Нұржан Үсіпбеков.
