Байденнің Орталық Азия елдерінің президенттерімен алдағы кездесуі сыртқы саясат үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.
Сейсенбіде Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының сессиясы аясында өтетін Саммит АҚШ Президентінің Орталық Азияның бес мемлекеттері – Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Түрікменстаннан келген әріптестерімен алғашқы кездесуі өтеді. С5+1-мен кездесу әлдеқашан пісіп жетілген және халықаралық саясаттағы маңызды аймақтағы шешуші қадам болуы мүмкін.
АҚШ-қа Еуразия құрлығына стратегиялық көзқарас қажет. Тарихи тұрғыдан Ресей мен Қытайға қарағанда, АҚШ-тың әсері бұл аймаққа әлдеқайда аз болды. Мәскеу де, Пекин де қиындықтарға тап болған кезде, Вашингтон Орталық Азиямен берік байланыс орната алады.
АҚШ үшін аймақтың көшбасшысы Қазақстанмен тығыз ынтымақтастық маңызды болмақ. 2021 жылы Байден өзінің ұлттық қауіпсіздік жөніндегі уақытша стратегиялық нұсқаулығында Орталық Азияны ескермеген еді, сондықтан бұл кездесу прогрестің нақты белгісі.
АҚШ қарсыластарымен әлі де қырғи-қабақ. Си Цзиньпин осы жылдың мамыр айында тарихи Жібек жолы бойындағы Сиань қаласында Орталық Азия елдерінің бес президентін аймақты Бейжіңнің ықпалына одан әрі тарту мақсатында қабылдады. 2022 жылдың қазан айында Владимир Путин өзінің Орталық Азиялық әріптестерімен кездесу үшін Қазақстан астанасына барды. Ал Орталық Азия көшбасшылары үнемі Мәскеу мен Бейжіңге түрлі сапарлармен барып тұрады.
Бірақ Ресейдің соғыстан әлсіреуі және Қытайдағы экономикалық құлдырау Вашингтонға ұзақ уақыт бойы оқшауланған аймақты Батыспен және халықаралық қауымдастықпен біріктіру арқылы Орталық Азиямен тығыз байланыс орнатуға орай туып тұрғандай.
Аймақтың әр елі ішкі, саяси және экономикалық өзгерістерді бастан кешуде. Қазақстан — ірі өңірлік экономика, аса қажетті реформалар жолында көш бастап тұр. Ең бастысы, ол өзін ядролық қаруды таратпау, терроризмге қарсы күрес, қақтығыстарды шешу және халықаралық дамуды қоса алғанда, бірнеше аренада өсіп келе жатқан халықаралық ойыншы ретінде көрсетіп отыр. Өткен күзде президент Қасым-Жомарт Тоқаев елдің Ресей, Қытай, АҚШ және Еуропалық Одақты қоса алғанда, барлық негізгі әлемдік ойыншылармен тығыз қарым-қатынасты дамытуға ұмтылатынын білдіретін көпвекторлы сыртқы саяси доктринаны қабылдады.
Ресей мен Қытайға жақын орналасқандықтан, Қазақстан Вашингтонға Украинадағы дағдарысты шешуге және соғыстан кейінгі кезеңде Мәскеумен қарым-қатынас орнатуға, сондай-ақ Бейжіңмен бәсекелестіктің күшеюімен күресуге көмектесе алады.
Астана бұл рөлді атқаруы үшін оған Ресей мен Қытайдың қысымына қарсы тұру үшін екі майданда АҚШ-тың көмегі қажет болады.
Біріншіден, Вашингтон күшті парламенті, жаңа саяси партиялар үшін кеңістігі және БАҚ-тың кеңейтілген еркіндігі бар супер президенттік басқару формасынан президенттік республикаға ауысқан Қазақстанның саяси реформаларын қолдай алады. Қазақстан демократия жолында Орталық Азияның басқа төрт мемлекеті үшін аймақты Мәскеу, Бейжің және Кабулдың ықпалынан қорғау үшін үлгі бола алады.
Екіншіден, Қазақстан Орта дәліз деп аталатын Транскаспий халықаралық транзиттік дәлізі арқылы аймақ пен әлемдік экономиканы байланыстырушы болып отыр. Бұл — көп арналы көлік артериясы Шығыс пен Батысты құбырлар, теміржолдар, автомобиль жолдары және талшықты-оптикалық кабельдер арқылы байланыстырады. Дәліз Орталық Азияның экономикалық дамуына ықпал етеді және халықаралық энергетикалық басқа да сауда ағындарына үлес қосады. АҚШ дәлізді инвестиция, сауда, технология және жаһандық көшбасшылық арқылы табысты етуге көмектесе алады. Жалпы, Америкаға Қытай мен Ресейден озуға бағытталған стратегияларды жүзеге асыра отырып, Орталық Азияға тактикалық көзқарасын жетілдіруі керек.
Камран Бухари, The Wall Street Journal
Abai.kz
