Дана бабаларымыздың ел тынысының көшін тартатын жерлерге «қиқым-сиқым», жолбике жалаңқиялар араласып, ұлттық болмысымызға тән биіктік пен тазалық «былыға» бастағанда ашынғаннан айтқан ащы шындығы шығар, бұл. Қазақстан Республикасы Журналистер одағының хал-жағдайын көргенде осы сөз ойға оралмай ма?
Арғы жағын қойғанда, қазақ журналистикасындағы Сағат Әшімбаев, Шерхан Мұртаза, Камал Смайылов сынды т.б. саңлақтар салған сара жолдың бүгінде көзден ұшқаны ма? Олай деп қалай айтасың, елдің көзінде, жұрттың аузында жүретін елдің БАҚ тізгінін ұстап отырып-ақ халықтың маңдай тер, табан ақысымен жиналған халық қазынасының жарты миллиардтан астам қаржысын сыбайлас жемқорлықпен ту-талақайын шығарып, сотталған төраға С.Матаев жуырда қайтадан «орынтаққа» отырып жатқан соң. Қазір жергілікті атқарушы органның бишікештері ғана емес, ел алдында сөз айта аламын дейтіндердің бәрі шетінен өздерін «данышпанға» балап, қарапайым қалың жұртты «тобырға» есептеуін қояр емес. Көптің көзі–көреген. С.Матаев шығысқа барып пісте, Талдықорғанда қызылша егіп, Астанада шағын кәсіпорындар салмағанын көріп отыр ғой көпшілік. Оның жекеменшік жылжымайтын мүліктері алыс-жақын шетелдерде тіркеліп тұрғанын қалың көп көріп, есітіп-білмей отырған жоқ. Алматыдан басталатын сол қомақты дүниелер ел дәулетінен жымқырылғанына соттың әділ төрелігі айтылды ғой.
Сыбайлас жемқорлықтың майлы сорпасының бетін қалқыған С.Матаев бүкіл ел-жұрттың алдында ұятты болғанын сезінсе, құрылтайшы болып қаржылай үлесін қосқанның өзінде, одақ тізгінін уақытша болса да, өзге әріптесінің қолында тұра тұрсын демес пе еді? Онсыз да қазіргі БАҚ уақыт талабымен үндесетін тірлікті жүйелі жолға қоя алмай, быт-шыты шығып жатқан жоқ па? Әлеуметтік желілердің бетін бермейтін «бәлдір батпақты» оқуға бет шыдамайды. «Әй, дейтін әжесі, қой дейтін қожасы жоқ» болғаннан соң, балақтағы биттің басқа шыққаны шығар әлеуметтік желіде «аузымыздан ақ ит кіріп, қара ит шығып» жатқанына ұялмайтын болдық. Жұмыс істейтін республикалық одағы бар ел рухани азғындаумен осыншама төмендемес еді ғой. Қаншама жыл «төрайымның» жалған атағын жамылған А.Қапбарова ел сүйсінерлік бір тірлік істедім деп айтып бере ала ма?
Шымкентте әділдікті ту еткен, қаламы қарымды қаламгерлер жеткілікті. Әттең, олардың халықтың шын жанашыры болған еңбегінен гөрі, «шымкентшелеудің» шығуына себепкер болатын «жарапазаншыл» жағымпаздардың әспеттеліп жататыны бар да. Басиесіздік жайлаған жерде беталдылықтан басқа не болушы еді!?
«Қайнаға айтуын айтты-ау, бірақ орыс…»
Ілгеріде шалғайдағы ауылда бір кісі, екі кемпір, бір келіншек қыдырып шыққандарында ауданға колхоздан баратын жалғыз «полуторканы» күтіп күре жолдың бойында тұрады. Бір кезде мәшине көрініпті. Оның шофері орыс екен. Соғысқа барып келген ер кісі «есімде қалған орысшам бар, мәшинені мен тоқтатайын» депті.
Машина жақындағаннан жолдың жиегіне ентелеген әлгі кісі: «Обожди, обожди, …» деп айқайлай бастапты. Шофер машинаның бос қорабына төрт қазақты отырғызып алуға ерініп, олардың қасынан зу етіп өте шығыпты. Бажылдап қалған кемпірлерге келіншек: «Не дейсіздер, қайнаға айтудай айтты-ау, бірақ орыс орыстығын істеді ғой» деп жұбатса, дәл осы жағдай оңтүстіктің де журналистерінің басынан өткендей болып тұр.
Түркістан облысы әкімі Ж.Түймебаев туған өңіріне басшы болып келген алғашқы айының соңында облыстан шығатын басылымдардың 50-ге жуығының бас редакторымен кездесіп, «Ашық әңгіме» өткізіп еді. Журналистермен ашық-жарқын тілдескен облыс әкімі сонда «Оңтүстік Қазақстан облыстық журналистер одағын құрып алыңдар» деген ойын ашық айтқан болатын. Өңір басшысы Қазақстан Республикасы Журналистер одағының төрағасы сотталып жатқан қазіргі мүшкіл күйін ашып айтпағанымен, бір ауыз сөзімен-ақ көп нәрсенің салмағын саралауды аңғартқан еді.
Идеологияның бас жағын жағалап жүрген «данышпан көкелер» өздерінің заңбұзушылықпен жалған «төрайым» еткен «тауары» далада қалатынын білгендіктен, облыстың бірінші басшысының ұсынысын есітпегендей түр танытумен жүрді. Бірлі-жарым әріптестердің осы өзекті мәселені көтерген үнін облыстың №1 «Ақ үйіндегі» «жалпақшешейлер» де есітпеген болып отыра береді.
БАҚ-қа ешқандай хабарландыру бермей-ақ, Шымкент қаласында С.Матаев бұйрығымен құрылған жаңа филиалдың жиыны да опай-топай өткізілді. Облыстың қарт қаламгері Б.Қонысбеков филиалдың ашылуына батасын беріп, сонау Алматыдағы С.Матаевтың төбесін көкке бір елі жеткізетіндей етіп әспеттеп қойды. Халық үнінің шын жанашыры болса, өзінің тәрбиелеген шәкірті А.Қапбароваға: «Оңтүстікте БАҚ төңірегіндегі беталдылық көбейіп кеткенін ел-жұрт көріп-біліп отыр. Өз атыңа да аз әңгіме айтылып жүрген жоқ.
Әріптестерің ұсынғанның өзінде «төрайымдықтан» бас тартып, басқа төраға сайлап, ұйымның жұмысына бір соны серпін әкелуді қарастырайық» десе болмай ма? Болмаса, жиналған әріптестеріне: «Одақты қалқан еткендей сыбайластықпен халық қазынасын талан-тараж етумен бүкіл елді тіксіндірген ұйымнан бойларыңды аулақ ұстап, өздерің жеке қоғамдық бірлестік құрып алуды ойластырсаңдар қалай болады?» деген ағалық ой тастауына болмайтын ба еді? Қазақтың 600 млн. Халық қазынасын тонау түгілі, «итің ұры» дегенге намыстанатынын шымкентіктер ұмытып қалған-ау, әсте.
А.Қапбарованың сайлауынан кейінгі сорақылықтарға не дерсің?
Шымкенттегі бұл журналистердің алқалы жиынында әріптестер арасында жүректен шыққан шынайы жанашырлықтың сөзі түгілі, ақжарма көңілдің әңгімесі бүкпесіз айтылды деп айта аламыз ба? А.Қапбарованы төрайым сайлаудан басқа ойды ұмытқан жағымпаздардың ұрандатқан жалаң сөздерінен басқа не айтылды мұнда!? Жасанды «спектакльдің» бейнежазбасын еліміздің ол шеті мен бұл шетіндегі бауырларымыз көріп қалса, «мынау шынымен сол Шымкентте болған ба?» деп, сенер-сенбесін білмей таңданатындығына шүбәміз жоқ.
Басқа емес, есімі өңір жұртшылығына танымал болып қалған журналист, жерлесіміз Ерсұлтан Әмірбектің республикалық әлеуметтік желілерде таратқан «Поздравлениесін» көргенде не күлеріңді, не жыларыңды білмейсің. Ол А.Қапбароваға арнаған құттықтауында: «Сайлауда 100 пайыз дауыс жинай алмаған Елбасы А.Қапбароваға өкпелемесін» деп бастапты сөзін. Оның «әлемге танымал» Қапбаровасы сайлауда – 100, ал Н.Назарбаев – 95 пайыз ғана дауыс алғанын «қол шапалақтағандай» жариялапты. Кезінде жылжи-жылжи республикалық «Хабар» телеарнасында жұмыс істеуге қолы жеткен Ерсұлтан бауырымыздың өзінің келеңсіз тірліктерімен телеарналарда жұмыс істеуден біржолата шеттетілген соң, Елбасын түйреп кетуден бастап, өзінің іштегі «запыранын» шығарып қалуға тырысқан құйтырқылығы ма? Тәжірибесі жетерлік қаламгердің жазбасы деуге тіл бармайды. Ол ғана емес, сөздік қорын тауысып, Қапбароваға теңеу таба алмай, әлеуметтік желінің «қоңырсық иісін» шығарып жатқандар қаншама болды? Шымкенттіктердің бұл жолғы «жарапазаны» бұрын-соңды еліміздің еш жерінде айтылмағаны анық-ақ.
Оңтүстіктің ұландарына тән кісілік қайда? Қазақи болмысымызды сақтаған салиқалылығымыз қайда? Рухани жаңғыруды ғана емес, жағымпаздықты жаңғыртуға да кіріскеніміз бе?
«Қаламгерге» артылған үміт үлкен
Дәл осы кезде Шымкент қаласында құрылған «Қаламгер» қоғамдық бірлестігінің жиыны өтіп, бірлестік кеңесінің төрағасы болып елімізге танымал ақын, көрнекті қоғам қайраткері Қабылбек Төретай сайланса, белгілі жазушы З.Қыстаубай, ғалым, танымал қоғам қайраткері Ш.Пірмат, ардагер журналист Е.Бекқұлов, жазушы С.Исақов, белгілі суретші Н.Шилібаев, С.Сахабат пен Ә.Қалмырза сынды руханият әлемінің саңлақтары кеңес құрамына енгізілді. Белгілі тарихшы М.Әбдіәкімұлының бастамшылдығымен құрылған қоғамдық бірлестікке оңтүстіктің патриот перзенттері өздерінің жүрек қалауымен топтасқанына ешкімнің шүбәсі болмаса керек.
Оңтүстікте зиялы қауымға зәрулік анық байқала бастады. Ел-жұрттың үміт күткен зиялылары мен ардагер ағаларының биліктің «жарапазаншысына» айналғаны бес жасар балаға дейін белгілі болып қалғанын алақанымызбен басып жасыра алмайтын шығармыз.
Оңтүстікте есімі ел есінде өшпестей болып қалған Төлепбек Назарбековтей абыздың ізбасарлығына зар болып, «Қақпанында» шыңғыртып айтатын Мұхтар Шерімнің шындығын аңсайтындар көбейді. Өңірде зиялы қауымның еңсесін көтеретін уақыттың келгендігін бірлестікке топтасқан осы азаматтар көрсетіп отыр. Рухани жаңғырудың жалаң насихаты енді шын жанашырлықпен жүргізіліп, оның өміршеңдігін тарта алатын «Қаламгер» болатындығына үлкен үмітпен қарағандар көп. Тіпті, осы қоғамдық бірлестікке Алматы, Астана қалаларынан өз еркімен мүше болып кірген елімізге танымал қаламгерлер мен көрнекті қоғам қайраткерлері де бар.
Ә.МҰРАТБЕКОВ,
«Қазақстан жолы» газетінен ықшамдалып алынды
